Μήνας 30 Ημερών. Το όνομά του προέρχεται από το λατινικό novem = 9 γιατί ήταν ο 9ος μήνας του ρωμαϊκού νουμιανού ημερολογίου.
Με το Νοέμβρη αντιστοιχεί ο αρχαίος μήνας Νημακτηρίων, ο αρχαίος αιγυπτιακός Αιθήρ και η περίοδος μεταξύ Μπριμέρ Φριμέρ της Γαλλικής επανάστασης.
Οι Ρωμαίοι τον είχαν αφιερώσει στον Ποσειδώνα και γιόρταζαν τα Ποσειδώνια.
Στην αρχαία Αθήνα ο Νοέμβριος ισοδυναμούσε με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Πυανοψιώνα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Μαιμακτηριώνα.
Την περίοδο αυτή οι Αθηναίοι γιόρταζαν τα:
Χαλκεία, κατά τα οποία οι σιδεράδες της πόλης τιμούσαν τον προστάτη Θεό τους Ήφαιστο.
Μαιμακτήρια, για να τιμήσουν τον θεό των καιρικών συνθηκών, Δία τον Μαιμάκτη, δηλαδή τον θυελλώδη και να του ζητήσουν ήπιο καιρό, σε μια εποχή που το κρύο δυνάμωνε. Από το προσωνύμιο αυτό του Δία πήραν το όνομά τους, τόσο η γιορτή, όσο και ο μήνας.
Στο λαϊκό καλεντάρι ο Νοέμβριος ονομάζεται:
Σποριάς και Μεσοσπορίτης, λόγω της σποράς δημητριακών και οσπρίων.
Βροχάρης για τις βροχές του.
Ανακατωμένος, λόγω των ακατάστατων καιρικών συνθηκών.
Κρασομηνάς, επειδή ανοίγονται τα βαρέλια με το καινούργιο κρασί (σε πολλά μέρη στις 3 Νοεμβρίου, εορτή της ανακομιδής των λειψάνων του Αγίου Γεωργίου).
Αϊ Ταξιάρχης, Αρχαγγελίτης, Αρχαγγελιάτης, Αϊ Στράτης και Αϊ Στράτηγος, από την εορτή των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ στις 8 Νοεμβρίου.
Αγιομηνάς, από την εορτή του Αγίου Μηνά (11 Νοεμβρίου). Την ημέρα αυτή οι γυναίκες δεν άνοιγαν ψαλίδι και οι άνδρες σουγιά, για να μην ανοίξει το στόμα του ο λύκος.
Φιλιππιάτης, από την εορτή του Αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου).
Αντριάς, από την εορτή του Αγίου Ανδρέα (30 Νοεμβρίου), επειδή πιστεύεται ότι το κρύο «αντρειεύει». Ο Άγιος Ανδρέας λέγεται καιΤρυποτηγανάς, επειδή, όπως έλεγαν, τρυπούσε τα τηγάνια όσων δεν έκαναν τηγανίτες την ημέρα αυτή.
Ο λαός τον αποκαλεί Βροχάρη (γιατί πέφτουν πολλές βροχές), Χαμένο(γιατί έχει τις μικρότερες σε διάρκεια ημέρες), Σκιγιάτης (σκιά, νύχτα),Κρασομηνάς (επειδή τότε άνοιγαν τα καινούρια κρασιά).
ΓΙΟΡΤΕΣ:
Από την εορτή του Αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου) έως τα Χριστούγεννα (25 Δεκεμβρίου) η Εκκλησία επιβάλλει την τήρηση νηστείας, το γνωστό Σαρανταήμερο, ενώ μία ακόμη γιορτή σηματοδοτεί εκκλησιαστικά τον Νοέμβριο: Τα Εισόδια της Θεοτόκου (21 Νοεμβρίου), που μας θυμίζουν την έλευση της νεαρής Μαρίας (μετέπειτα Θεοτόκου) στο Ναό και την αφιέρωσή της στο Θεό από τους γονείς της Ιωακείμ και Άννα. Την ημέρα αυτή οι γεωργοί συνήθιζαν να έχουν αργία και να τρώνε πολυσπόρια, ένα μείγμα από δημητριακά και όσπρια. Σημαντική εκκλησιαστική γιορτή είναι και του Αγίου Στυλιανού (26 Νοεμβρίου), προστάτη των μικρών παιδιών, τα οποία «στυλώνει».
ΕΡΓΑΣΙΕΣ:
Μάζεμα ελιών.
Σπορά οσπρίων & σιτηρών.
«Ξελάκωμα» στ’ αμπέλια.
Υλοτομία.
Καίνε τις ξερές μπαμπακιές.
Μεταφέρονται οι κυψέλες στις οριστικές θέσεις τους για τον χειμώνα.
ΕΘΙΜΑ-ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ:
ΜΑΖΕΜΑ ΕΛΙΑΣ: Στην Αγιάσο της Λέσβου, στο τέλος της συγκομιδής, γινόταν ολόκληρη γιορτή. Ένας από τους ραβδιστές μπήγει ανάποδα το ραβδί του στη γη και του βάζει φωτιά, πιστεύοντας πως όταν λυγίσει το μακρύ ραβδί, θα λυγίσουν και οι ελιές του χρόνου από το βάρος των καρπών.
Οι γυναίκες στύβουν τις ελιές, με το μαύρο ζουμί τους, αλείφουν το πρόσωπό τους και χορεύουν γύρω από τη φωτιά, πετώντας τα καλάθια τους με ευχές στο νοικοκύρη, να έχει του χρόνου περισσότερο καρπό και στις ανύπαντρες να παντρευτούν.
Στις 3/11 Αίνο Θράκης, δεν άφηναν τα παπούτσια τους έξω από το σπίτι, όπως συνηθιζόταν αλλά τα έπαιρναν μέσα, «ίνα μη ιδών αυτά ο αρχιστράτηγος Μιχαήλ, ενθυμηθεί αυτούς και αναλάβει εκ της ζωής»
Στις 11/11 (του Αγ. Μηνά), οι τσοπάνηδες τον επικαλούνται για να βρουν ζώα που έχουν χάσει.
Οι γυναίκες δεν ανοίγουν ψαλίδι, με τη μαγικοδεισιδαιμονική σκέψη «να’ ναι το στόμα του λύκου κλειστό», ή στο σπίτι του τσοπάνη έκαναν ένα σπάγκο από μαλλί του προβάτου και το έδεναν 3 φορές. Έτσι πίστευαν ότι ο λύκος δε θα έκανε κακό στο κοπάδι τους. Αλλά έτσι «έραβαν» και τα κακά στόματα του χωριού.
Στις 26/11 (του Αγ. Στυλιανού), στον Βώλακα Δράμας, οι γυναίκες (όσες είχαν παιδιά) δεν δούλευαν, αλλά έβραζαν σιτάρι και το πήγαιναν στην εκκλησία και το μοίραζαν για υγεία, για να ζήσουν τα παιδιά.
Στις 30/11 (του Αγ. Ανδρέα), οι γυναίκες στο Βόιο Κοζάνης, έκαναν τηγανίτες (λαγγίτες), «για να μην τρυπήσει το τηγάνι». Απ’ αυτές έτρωγαν όλοι και έδιναν και στα ζωντανά τους.
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ
Νοέμβρη νόα κι έσπερνε, Δεκέμβρη ιδέ κι απόσπειρε, κι έμπα και στ’ αμπέλι σου καλονοικοκύρης μέσα.
[Ελληνική]
Νοέμβρη οργώματα κι ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές.
[Ελληνική]
Ο Νοέμβρης έκλεισε; Τα ζευγάρια είναι στο στάβλο.
[Ελληνική]
Ο Νοέμβρης κι αν βροντά, το κρασάκι να ’ναι καλά!
[Ελληνική]
Ο Νοέμβρης με βροχή, σκάβει, σπέρνει όλη τη γη.
[Ελληνική]
Τον Νοέμβρη κρύο κάνει κι η φωτιά θα μας ζεστάνει.
[Ελληνική]
Τον Νοέμβρη, τον Δεκέμβρη, φύτευε καταβολάδες.
[Ελληνική]
Πηγές: http://users.sch.gr, https://www.sansimera.gr
